نویسنده: طیف الخودری
میدل ایست نیوز: عراق در ماه ژوئن با شرکت انرژی مصدر متعلق به امارات توافقنامه ای را برای توسعه نیروگاه های خورشیدی در مناطق مرکزی و جنوبی کشور و با توانایی تولید تا ۲ گیگاوات برق امضا کرد. این توافق بخشی از برنامه های گسترده تر عراق برای کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی و تنوع بخشیدن به اقتصاد است. به طور موازی، این توافق بخشی از «دیپلماسی آب و هوا» امارات و استفاده از قابلیت های انرژی تجدیدپذیر برای افزایش روابط با عراق و مقابله با نفوذ قدرت های منطقه ای مانند ایران، است. اگرچه امارات دست کم از سال ۲۰۰۳ برای این منظور در عراق سرمایه گذاری کرده، اما در صورت عملی نشدن پروژه ها سود چندانی به دست نخواهد آورد.
منافع امارات در عراق
عراق از دیرباز عرصه رقابت بین قدرت های منطقه ای و بین المللی بوده است. این واقعیت به ویژه در رابطه با تنش ها بین ایران و همسایگانش در شورای همکاری خلیج فارس از جمله امارات، صدق می کند. امارات از زمان حمله تحت رهبری آمریکا به عراق، از قدرت نرم برای جلوگیری از نفوذ ایران استفاده کرده و توانسته است دفاع خود را تقویت کند و روابط خود را در منطقه افزایش دهد.
امارات متحده عربی بلافاصله پس از حمله ۲۰۰۳ به تخصیص میلیون ها دلار برای بازسازی و توسعه عراق وعده داد و شروع به آموزش نیروهای نظامی و افسران پلیس عراقی کرد. امارات اخیرا در تلاش برای جلب نظر جمعیت سنی عراق و ارائه تصویری از تساهل و تنوع، در بازسازی موصل سرمایه گذاری قابل توجهی انجام داده و برای نمونه، به بازسازی مسجد النوری و دیگر اماکن میراث فرهنگی-تاریخی کمک کرده است.
امارات و سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس همچنین از سیاستمداران و احزاب سنی عراق به عنوان وسیله ای برای مقابله با نفوذ رقبای شیعه و تحت حمایت ایران حمایت کرده اند.
افشاگری ها به عنوان بخشی از پروژه پگاسوس جنبه شوم تر این استراتژی بوده و امارات متحده عربی از نرم افزارهای جاسوسی برای نظارت بر اقدامات سیاستمداران و رهبران شبه نظامی عراق و ارتباطات آنها با ایران، دیپلمات های ایرانی در عراق و شخصیت های مذهبی شیعه از جمله آیت الله علی سیستانی، روحانی برجسته شیعه، استفاده کرده است. به این ترتیب، امارات همچنین توانسته به اطلاعات کلیدی دسترسی داشته و بسیاری از بازیگران اصلی مورد حمایت ایران در عراق را بدون اطلاع آنها شناسایی کند و زیر نظر بگیرد.
منافع امارات متحده عربی در عراق در دوران نخست وزیری مصطفی الکاظمی پررنگ تر شده، چرا که او نیز سعی دارد به پادشاهی های شورای همکاری خلیج فارس نزدیک شود. کاظمی در ماه آوریل به امارات متحده عربی سفر کرد و توانست وعده سرمایه گذاری ۳ میلیارد دلاری امارات در عراق را به دست آورد. قرارداد انرژی خورشیدی در پی این توافق داغ تر شد.
دیپلماسی آب و هوا
عراق یکی از آسیب پذیرترین کشورها در برابر تغییرات آب و هوایی در خاورمیانه به شمار می رود. بانک جهانی پیش بینی کرده است که درجه حرارت در این کشور تا سال ۲۰۵۰ حدود ۲ درجه سانتی گراد افزایش و میزان بارندگی حدود ۹ درصد کاهش می یابد.
اکثریت قریب به اتفاق انرژی مورد استفاده در عراق از سوخت های فسیلی تامین می شود. با توجه به این مسائل، شکی نیست توافق هایی از قبیل آنچه با شرکت مصدر حاصل شده، در کسب اطمینان از فاصله گرفتن عراق از وابستگی به سوخت های فسیلی و استفاده حداکثری از ساعات طولانی آفتاب، ضروری است. توافق با شرکت مصدر همچنین این امکان را برای عراق فراهم می آورد تا در جهت تنوع بخشیدن به اقتصاد و خودکفایی گام بردارد. در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد از منابع مالی دولت عراق از طریق فروش نفت خام تامین می شود و این مساله، این کشور را در برابر تغییرات غیرقابل پیش بینی قیمت در بازارهای جهانی آسیب پذیر می کند. به علاوه، با توجه به نرخ فعلی استخراج، پیش بینی می شود که منابع سوخت های فسیلی عراق در قرن آینده به پایان برسند. بنابراین، سرمایه گذاری ها روی گزینه های جایگزین بیش از هر زمان دیگری ضروری است.
اهمیت این نوع دیپلماسی آب و هوا برای امارات را نیز نباید دست کم گرفت. این دیپلماسی امکان ایجاد روابط دائمی قوی بین دو کشور را فراهم می آورد و عراق را در برخی از مهمترین پروژه های بلندمدت به امارات وابسته می کند. به علاوه، این دیپلماسی این امکان را برای امارات فراهم می آورد تا از برخی از شرکای اصلی اقتصادی عراق و تامین کنندگان انرژی آن مانند ایران و ترکیه، پیشی بگیرد. تاثیر این امر به ویژه برای ایران بسیار ناخوشایند خواهد بود چون اقتصاد آن به دلیل تحریم های آمریکا تا حد زیادی به صادرات به عراق وابسته است.
به علاوه، برق یکی از بحث برانگیزترین موضوعات در عراق است. نبود خدمات مناسب در این بخش دست کم از سال ۲۰۱۱ به ویژه در ماه های گرم تابستان، با اعتراضات گسترده مردمی و درخواست اصلاحات همراه بوده است. نیاز عراق به برق با افزایش جمعیت با یکی از سریع ترین نرخ ها در خاورمیانه، بیشتر احساس می شود. بنابراین، حرکت به سمت توسعه انرژی های تجدیدپذیر در عراق را می توان بخشی از استراتژی امارات برای به دست آوردن قلب و ذهن عراقی ها دانست.
کار تمام شده است؟
اینکه شهروندان عراقی از معامله مصدر منفعت محسوسی خواهند داشت یا خیر، تا حد زیادی به موفقیت تلاش ها برای مقابله با فساد سیاسی بستگی دارد. به طور کلی، فساد دلیل اصلی ناتوانی عراق در تامین برق بوده و راه را به روی قدرت های منطقه ای مانند امارات برای استفاده از این کشور به عنوان میدان نبرد در رقابت های خود گشوده است.
وزارت برق عراق که طرف دیگر معامله با شرکت مصدر است، یکی از بزرگترین متخلفان در عراق به شمار می رود و طبق تحقیق پارلمان عراق در پایان سال ۲۰۲۰، نزدیک به ۷۵ درصد از ۸۱ میلیارد دلار هزینه برق بین سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۹ به دلیل فساد از بین رفته است. با توجه به این موضوع، مهم است که بپرسیم چرا درباره توافق انرژی خورشیدی با امارات هیچگونه بازرسی عمومی صورت نگرفته و اطلاعات درباره اندازه و ماهیت دقیق این توافق در دسترس نیست.
خلاصه امر اینکه اگر سرمایه گذاری های امارات در عراق حقیقتا به منظور ایجاد تغییرات بلندمدت مثبت باشد و نه صرفا یک تاکتیک برای به چالش کشیدن نفوذ ایران، باید به طور شفاف و به گونه ای انجام شوند که طرفین توافق برای آن پاسخگو باشند و منافع مردم عراق را تضمین کنند.
